امام علی^{علیه السلام در وصف حضرت مهدی می فرمایند:}

^{قد لبس للحکمه جنتها و أخذها بجمیع أدبها ، من الاقبال علیها ، و المعرفه بها ، و التفرغ لها ؛ فهی عند نفسه ضالته التی یطلبها ، و حاجته التی یسأل عنها . فهو مغترب اذا اغترب الاسلام ، و ضرب بعسیب ذنبه و ألصق الارض بجرانه ، بقیه من بقایا حجه خلیفه من خلائف أنبیائه.}

^{زره دانش بر تن دارد و با تمامی آداب ، با توجه و معرفت کامل آن را فرا گرفته است. حکمت گمشده اوست که همواره در جستجوی آن می باشد و نیاز اوست که در بدست آوردنش می پرسد. در آن هنگام که اسلام غروب می کند و چونان شتری در راه مانده دم خود را به حرکت درآورده، گردن به زمین می چسباند او پنهان خواهد شد (دوران غیبت صغری و کبری) او باقیمانده حجتهای الهی و آخرین جانشین از جانشینان پیامبرصلی الله علیه و آله وسلم است.}

^{در این بخش از سخنان امام، اشاره به غیبت امام زمانعجل الله تعالی فرجه الشریف شده است. این اشاره را جایی دیگر از نهج البلاغه هم می بینیم. آنجا که حضرت می فرمایند: فی ستره علی الناس لایبصر القائف أثره و لو تابع نظره.}

^{حضرت مهدی سالهای طولانی در پنهانی از مردم به سر می برد آنچنانکه اثر شناسان، اثر قدمش را نمی شناسند، گرچه در یافتن اثر و نشانه ها تلاش فراوان می کنند.}

^{در جاهای دیگری از نهج البلاغه باز هم سخن از غیبت و سپس ظهور امام زمانعجل الله تعالی فرجه الشریف را مشاهده می کنیم. از جمله حضرت علیعلیه السلام در بخشی از خطبه 100 بعد از اینکه به معرفی رسول اکرمصلی الله علیه و آله وسلم می پردازند چنین می فرمایند:}

^{فلبثتم بعده ما شاء الله حتی یطلع الله لکم من یجمعکم و یضم نشرکم فلا تطمعوا فی غیر مقبل و لاتیأسوا من مدبر فان المدبر عسی أن تزل به احدی قائمیته و تثبت الاخری ، فترجعا حتی تثبتا جمیعا.}

^{پس از او چندان که خدا خواهد زندگانی می گذرانید تا آنکه خدا شخصی را برانگیزاند که شما را متحد سازد و پراکندگی شما را جبران نماید. مردم به چیزی که نیامده دل نبندید و از آن که درگذشت مأیوس نباشید که آن پشت کرده اگر یکی از پاهایش بلغزد و دیگری برقرار باشد شاید هر دو پا به جای خود برگشته و استوار ماند.}

^{بسیاری نوشته اند که امام علیعلیه السلام در این قسمت از سخنرانی خود مراد از آن شخص را حضرت مهدیعجل الله تعالی فرجه الشریف و سپس اشاره به ظهور ایشان داشته اند.}

^{در این خطبه نکته ای مهم به چشم می خورد و آن این است که تعبیر امام از «لا تیأسوا من مدبر» می توان اشاره به این باشد که از کسی که رو گردانده مأیوس و ناامید نشوید و مصداق آن روگردانی آن حضرت از تصدی ریاست و زعامت ظاهری تا هنگام ظهور است.}

^{و اما هنگامی که ظهور آن حضرت برسد خداوند مقام خلافت ظاهری ایشان را به مردم عنایت می کند و آن زمان است که خلافت به ایشان منتقل می گردد. به طوری که در بیان حضرت آمده است:}

^{قد طلع طالع و لمع لامع و لاح لائح و اعتدل مائل و استبدل الله بقوم قوما و بیوم یوما و انتظرنا الغیر انتظار المجرب المطر.}

^{همانا طلوع کننده ای آشکار شد و درخشنده ای درخشید و آشکار شونده ای آشکار گردید و آن که از جاده حق منحرف شد به راه راست بازگشت، خداوند گروهی را به گرده دیگر تبدیل و روزی را برابر روزی قرار داد و ما چونان مانده در خشکسالان که در انتظار بارانند. انتظار چنین روزی را می کشیم.}

^{این قسمت از خطبه درباره انتقال خلافت به آن بزرگوار و ستودن ائمه هدای تا حضرت مهدیعجل الله تعالی فرجه الشریف و اندرز به مردم و... و این نکته مؤید این است که رسول خداصلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: دوستی علی بن ابیطالبعلیه السلام بدیها را نابود می سازد چنانکه آتش هیزم را از بین می برد.}

^{در این خطبه اشاره ای هم به شناخت امام دارد. البته نه شناختن نام آنها و نام پدرانشان و اطلاع بر تاریخ ولادت و درگذشتشان بلکه هدف اصلی از این وظیفه بزرگ اسلامی شناختن امام با ویژگی های علمی و سیره اخلاقی، اجتماعی، سیاسی و دیگر شؤون شخصی و امامتی و اعتراف عقیدتی و عملی به مقام ولایت اوست.}

^{ب- وظیفه شیعه در دوران غیبت}

^{وظیفه شیعه در دوران غیبت علاوه بر شناختن امام خود و دعا برای ظهورش، این است که به مقابله با فتنه های آخر الزمان برخیزد. در این باره به رهنمود حضرت در مقابله با فتنه ها رجوع می کنیم. حضرت می فرمایند:}

^{فلا تکونوا انصاب الفتن و أعلام البرع و الزموا ما عقد علیه حبل الجماعه و بنیت علیه أرکان الطاعه و اقدموا علی الله مظلومن و لاتقدموا علیه ظالمین واتقوا مدارج الشیطان و مهابط العدوان و لاتدخلوا بطونکم لعق الحرام فانکم بعین من حرم علیکم المعصیه و سهل لکم سبل الطاعه.}

^{پس سعی کنید که شما پرچم فتنه ها و نشانه های بدعتها نباشید و آنچه را که پیوند امت اسلامی بدان استوار و پایه های طاعت بر آن پایدار است بر خود لازم شمارید و بر خدا ستمدیده وارد شوید نه ستمگر و از گرفتار شدن به دام های شیطان و قرار گرفتن در وادی دشمنی ها بپرهیزید و لقمه های حرام به شکم خود راه ندهید شما برابر دیدگان خداوندی دارید که گناهان را حرام کرد و راه اطاعت و بندگی را آسان فرمود.}

^{پس باید که گوش به فرمان امام و مولای خود دهیم تا بلکه بتوانیم از فتنه های آخر الزمان جان سالم به در برده و ظهور ایشان را در حالی درک کنیم که از زیانکاران نبوده باشیم.}

^{شیخ صدوق در کمال الدین با نقل از سلسله سند از امام علی النقی و از پدران عالی قدرش حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام روایت می کند که امام فرمودند: قائم ماغیبتی طولانی خواهد داشت. شیعه را چنان می بینیم که برای پیدا کردن او دشت و دمن را زیر پا گذرد و او را پیدا نکنند. بدانید آنان که در غیبت وی در دین خود ثابت بمانند و از طول مدت غیبتش منکرش نشوند روز قیامت با من خواهند بود. آنگاه فرمود: چون قائم ما ظهور کند بیعت هیچ کس در گردن وی نباشد. از این رو ولادتش پوشیده خواهد ماند و خودش از نظرها پنهان می شود.}

^{از دیگر وظایف شیعه در این دوران را انتظار بیان کردیم. از سخنان مولا علیعلیه السلام الهام می گیریم که فرموده اند:}

^{منتظر فرج [امام زمانعجل الله تعالی فرجه الشریف] باشید و از عنایات و توجهات خداوند ناامید نشوید همانا محبوب ترین کارها نزد خداوند عز و جل انتظار فرج [امام زمان] است.}

^{ج- خالی نبودن زمین از حجت الهی}

^{و اما مسئله مهمی که در سخنان امام خطاب به کمیل، آنجا که وی را به صحرا برده و سخنان سری خود را به او می گویند این است که زمین هیچ گاه خالی از حجت نخواهد بود. این نویدی است که برای شیعیانی که در دوران غیبت به سر می برند.}

^{لاتخلو الارض من قائم لله بحجته ، اما ظاهراً مشهوراً و اما خائفاً مغموراً . لئلا تبطل حجج الله و بیناته و کم ذا و أین اولئک؟ اولئک-ولله- الاقلون عددا و الاعظمون عند الله قدرا یحفظ الله بهم حججه و بیناته حتی یودعوها نظراءهم و یزرعوا فی قلوب اشباههم هجم بهم العلم علی حقیقه البصیره و باشروا روح الیقین و استلانوا ما استعوره المتدفون و انسوا بما استوحش منه الجاهلون . و صحبوا الدنیا بأبدان أرواحها معلقه بالمحل الاعلی اولئک خلفاء الله فی ارضه و الدعاه الی دینه آه آه شوقا الی رؤیتهم ! انصرف یا کمیل إذا شئت.}

^{زمین هیچ گاه از حجت الهی خالی نیست که برای خدا با برهان روشن قیام کند، یا آشکار و شناخته شده یا بیمناک و پنهان، تا حجت خدا باطل نشود و نشانه هایش از میان نرود. تعدادشان چقدر؟ و در کجا هستند؟ به خدا سوگند که تعدادشان اندک ولی نزد خدا بزرگ مقدارند که خدا به وسیله آنان حجت ها و نشانه های خود را نگاه می دارد تا به کسانی که همانندشان هستند بسپارند، و در دل های آنان بکارد، آنان که دانش، نور حقیقت بینی را بر قلبشان تابیده و روح یقین را دریافته اند، که آنچه را خوشگذران ها دشوار می شمارند، آسان گرفتند، و با آنچه که ناآگاهان از آن هراس داشتند انس گرفتند. در دنیا با بدن هایی زندگی می کنند که ارواحشان به جهان بالا پیوند خورده است، آنان جانشینان خدا در زمین، و دعوت کنندگان مردم به دین خدایند، آه آه چه سخت اشتیاق دیدارشان را دارم! کمیل، هرگاه خواستی بازگرد.}

^{در این بخش از سخنان حضرت، به وضوح ویژگی های رهبران الهی و خصوصاً در مرود امام زمان بیان گردیده است و نکته ای که به نظر میرسد این است که حضرت با ذکر خائف بودن حجت به علت و فلسفه غیبت اشاره دارند. اگر مردم ظرفیت خود را با پذیرش علوم ائمه وسعت می دادند و دنیا گرایی و شهوت به آنها چیره نمی شود و چون بنی اسرائیل قصد قتل حجت خدا نمی کردند دوران غربت و غیبت شکل نمی گرفت. این خوب اختصاص به زمان گذشته ندارد بلکه امروزه هم- در عصر اتم- کسانی که به این حجت خائف دعوت می کنند نیز ترسانند و مورد تهدید انسان هایی هستند که خود را از خدا مستغنی دانسته و این دعوت را بزرگترین مانع نظم نوین جهانی می دانند.}

^{عدم پذیرش حجت و تهدید او، دو عاملی است که سبب شد حجت خدا مغمور و ناشناخته بماند و با این که در بین مردم و حجت خدا در زمین است حجاب جهل و کفر و بی ظرفیتی توده مردم ناشناخته قرار داده و برای کسانی که طالب او هستند در پس پرده غیبت می باشد.}

^{اینجاست که حضرت علیعلیه السلام با صراحت کامل از تداوم امامت تا ظهور امام زمانعجل الله تعالی فرجه الشریف سخن به میان می آورد که:}

^{ألا ان مثل آل محمد کمثل نجوم السماء إذا اخوی نجم طلع نجم فکأنکم قد تکاملت من الله فیکم الصنائع و أراکم ما کنتم تأملون.}

^{آگاه باشید مثل آل محمد چونان ستارگان آسمان است. اگر ستاره ای غروب کند، ستاره دیگری طلوع خواهد کرد (تا ظهور صاحب الزمانعجل الله تعالی فرجه الشریف) گویا می بینیم در پرتو خاندان پیامبرصلی الله علیه و آله وسلم نعمتهای خدا بر شما تمام شده و شما به آنچه آروز دارید رسیده اید.}

^{د- ظهور امام}

^{با توجه به مطالبی که گذشت و نویدهایی که از حکومت ایشان داده اند به اینجا می رسیم که ظهور آن منجی بر حق در آن زمان که هیچ کس جز خدا از آن خبر ندارد سخن به میان آوریم.}

^{باز به سراغ کتاب ارزشمند نهج البلاغه رفته و از کلام امام فیض می جوییم.}

^{لتعطفن الدنیا علینا بعد شماسها عطف الضروس علی ولدها.}

^{دنیا پس از سرکشی به ما روی می کند، چونان شتر ماده بدخو که به بچه خود مهربان گردد. سپس حضرت این آیه را تلاوت فرمودند:}

^{«و نرید آن نمن علی الذین استضعفوا فی الارض و نجعلهم الائمه و نجعلهم الوارثین»}

^{در حدیثی از امام علیعلیه السلام می خوانیم که در تفسیر آیه فوق فرمود:}

^{این گروه آل محمدصلی الله علیه و آله وسلم هستند، خداوند مهدی آنها را بعد از زحمت و فشاری که بر آنان وارد می شود برمی انگیزد و به آنها عزت می دهد و دشمنانشان را ذلیل و خوار می کند.}

^{مستضعف کسی نیست که ضعیف و ناتوان و فاقد قدرت و نیرو باشد. مستضغف کسی است که نیروهای بالفعل و بالقوه دارد، اما از ناحیه ظالمان و جباران سخت در فشار قرار گرفته است، ولی با این حال در برابر بند و زنجیر که بر دست و پای او نهاده اند ساکت و تسلیم نیست، پیوسته تلاش می کند تا زنجیرها را بشکند و آزاد شود، دست جباران و ستمگران را کوتاه سازد و آئین حق و عدالت را برپا کند.}

^{خداوند به چنین گروهی وعده یاری و حکومت در زمین داده است.و اینان اند که پس از ظهور حضرت از یارانش گردند. همچنانکه حضرت علیعلیه السلام فرموده اند:}

^{فإذا کان ذلک ضرب یعسوب الدین بذنبه فیجتمعون الیه کما یجتمع قزع الخریف. چون آنگونه شود، پیشوای دین قیام کند پس مسلمانان پیرامون او چونان ابر پاییزی گرد آیند.}

^{پس از بیان حضرت در مورد ظهور، به جاست مطلب را با حدیثی دیگر از ایشان به پایان برسانیم.}

^{عبدالرحمن بن مروان روایت کرده است که علی بن ابیطالبعلیه السلام فرمودند: حضرت مهدیعجل الله تعالی فرجه الشریف سی یا چهل سال زمام امور مردم را در دست خواهند داشت.}