علل نیابت خاص امام زمان(علیه السلام).........

از آن‌جایی که حضرت مهدی علیه السلام به ناچار مدت درازی از زندگی خود را در پرده غیبت گذرانده است، برای هدایت جامعه ناگزیر از برگزیدن افرادی به عنوان نایب بوده است. ونیز از آن جایی که آن حضرت دارای دو نوع غیبت بوده و ماهیت هر یک با دیگری متفاوت بود، این نیابت نیز در هر مرحله با مرحله دیگر متفاوت است. در اصطلاح نیابت در دوران غیبت صغرا را «نیابت خاص» و نیابت در غیبت کبرا را «نیابت عام» می‌نامند....

برای مطالعه بیشتر به ادامه مطلب بروید.......

نیابت خاص، آن است كه امام در شرایط ویژه, شخص معیّن و مشخصی را نایب خود قرار دهد و به اسم و رسم، او را معرفی كند. البته از آن جایی که آغاز نیابت خاص با آغاز غیبت آن حضرت هم زمان بود نصب نخستین نایب حضرت مهدی علیه السلام پیش از آن به دست پدر بزرگوار آن حضرت، امام عسکری علیه السلام صورت گرفته بود.

امام حسن عسكری علیه السلام در این باره فرمودند: «عمری و پسرش (عثمان بن سعید، نایب اوّل و محمّدبن عثمان، نایب دوم) مورد اعتماد هستند، هر چه آنان به تو برسانند، از من می‏رسانند و آن چه به تو بگویند، از سوی من می‏گویند».[1] و در جای دیگر فرمودند: «گواه باشید كه عثمان‏بن سعید عمری (نایب‏اول) وكیل ‏من ‏و فرزندش محمّدبن عثمان (نایب دوم) وكیل فرزند من، مهدی ‏شما است.»[2] اما پس از آن، خود حضرت مهدی عجل الله فرجه ، نایبان پس از عثمان بن سعید (نایب اوّل) را معیّن و به وسیله نایب قبل به مردم معرفی می‏فرمود.[3]
سفارت و نیابت از حضرت مهدی عجل الله فرجه در دوران غیبت صغرا، از مسئولیت‏های مهم به شمار می رفت. در نیابت خاص، حضرت اشخاص معیّن و مشخصی را نایب خود قرار داده و به اسم و رسم، آنان را معرفی كرده است.
از مهم‌ترین ویژگی‏های نواب خاص در این دوران، سرّنگه‏داری بود. از این رو می توان ویژگی های دیگر را از نظر اهمیت در درجه دوم دانست.
در این باره نقل است: «عده‏ای از ابوسهل نوبختی پرسیدند: چه شد كه امر «نیابت» به ابوالقاسم حسین بن روح واگذار شد، ولی به تو واگذار نگردید؟ او پاسخ داد: آنان (ائمه اطهار علیهم السلام ) بهتر از هر كس می‏دانند، چه كسی را به این مقام برگزینند. من آدمی هستم كه با دشمنان رفت و آمد دارم و با ایشان مناظره می‌كنم، اگر آن چه را كه ابوالقاسم‌بن روح درباره امام می‏داند، می‏دانستم، شاید در بحث‏هایم با دشمنان و جدال با آنان، می‏كوشیدم تا دلیل‌های بنیادی را بر وجود امام ارائه دهم و در نتیجه محل اقامت او را آشكار سازم؛ اما اگر ابوالقاسم, امام را در زیر جامه خود پنهان كرده باشد، و بدنش را با قیچی قطعه قطعه كنند تا او را نشان دهد، هرگز چنین نخواهد كرد».[4]
نمایندگی و نیابت امام زمان علیه السلام ، در دوران غیبت صغرا، دو هدف اساسی را دنبال می‌کرد:
الف) آماده كردن مردم برای «غیبت كبرا» و عادت دادن تدریجی آنها به پنهان زیستی امام و جلوگیری از غافلگیرشدن آنها در موضوع غیبت.
بدون تردید اگر امام مهدی عجل الله فرجه به طور ناگهانی غیبت می‏كرد، چه بسا باعث انكار مطلق وجود آن حضرت و انحراف افكار عمومی می‏شد. نمایندگان خاص امام زمان عجل الله فرجه در دوران غیبت صغرا، به این هدف و غرض نایل آمدند و افكار و اذهان عمومی را برای «غیبت كبرا» آماده ساختند.
ب) انسجام بخشی به دوست داران و طرف داران امام زمان علیه السلام .
در این دوره، كمبودی كه از ناحیة عدم حضور و فقدان امام در اجتماع شیعیان پیدا شده بود، با این نیابت پر شد و امام زمان علیه السلام توانست به وسیلة نایبان خاص، رهبری خویش را در جامعه اعمال كند و خسارت‏های ناشی از عدم حضور مستقیم خود را جبران کرده و مصالح اجتماع آن زمان و دوست داران را ـ در سخت‏ترین و پیچیده‏ترین شرایط اجتماعی و سیاسی ـ حفظ كند و نگذارد شیعیان منحرف شده و متلاشی گردند.[5]

پی نوشت :

[1] . «اَلعَمْرِىُّ وَاِبنُهُ ثِقَتانِ فَما اَدَّیا اِلَیْكَ عَنّی فَعَنّى یُؤَدِّیانِ وَ ما قالا لَكَ فَعَنی یَقُولان»؛ شیخ کلینی, كافی، ج 1، ص 329، ح 1؛ شیخ طوسی, كتاب الغیبة، ص 243، و 360.
[2] . «وَاشْهَدُواعَلی اَنَّ عُثمانَ بنِ سَعیدِ العَمْرِیّ وَكیلی وَاَنَّ اِبْنَهُ محمّداً وَكیلُ اِبْنیَ مَهْدِیِّكُمْ»؛ شیخ طوسی, كتاب الغیبة، ص 355.
[3] . ر.ك: علی غفارزاده, پژوهشی پیرامون زندگانی نواب خاصّ امام زمان علیه السلام ، ص 34.
[4]. شیخ طوسی, كتاب الغیبة، ص 391، ح 358.
[5]. ر.ک: سیّد محمّد صدر, تاریخ الغیبة الصغری، ص 426.

نویسنده: حجت الاسلام خدامراد سلیمیان
  ------------
  منبع :
  www. salimian.com